សម្ដេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី ហួត តាតព្រះសង្ឃរាជ គណៈមហានិកាយ
ប្រសូតិថ្ងៃអាទិត្យ ១៥ កើត
ខែបុស្ស ឆ្នាំរោង
ចត្វាស័ក ព.ស.២៤៣៥ គ.ស.១៨៩២
សុគតឆ្នាំថោះ ព.ស.២៥១៩ គ.ស.១៩៧៥ (៨៤ឆ្នាំ)
ស្រុកកំណើតភូមិ ផ្សារឧដ្ដុង្គ
ឃុំវាំងចាស់ ស្រុកឧដ្ដុង្គ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ។
ទ្រង់កាន់តំណែងពី ព.ស.២៥១៣
ដល់ ព.ស.២៥១៩ (៦ឆ្នាំ)
ក្នុងសម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។
យោងឯកសារពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ និង
សៀវភៅមហាបុរសពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសខ្មែរ
សម្ដេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី ហួត តាត សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ
នៃគណៈមហានិកាយ ជាសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជអង្គទី ៥ នៃគណៈមហា
និកាយព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយត្រូវបានចាត់ទុកជាមហាបុរស
ខ្មែរទី ២។សម្តេចជាសមាជិកគណៈកម្មការរៀបចំ និងពិនិត្យវចនានុក្រម
ខ្មែរ និងជាអ្នកមានចំណែកគុណូបការៈដ៏សំខាន់ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា
អក្សរសាស្ត្រ ប្រពៃណីជាតិ វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ និងសាលា
បាលីជាន់ខ្ពស់ ហើយព្រះអង្គជាកល្យាណមិត្ត និងសហការីរបស់សម្តេច
ព្រះសង្ឃរាជមហាបុរសខ្មែរទី ១ ជួន ណាត ។
ព្រះអង្គមានបិតានាម ហុក សេង ហៅ ហួត មាតានាម ង៉ែត និង
មានបងប្អូនចំនួន០៤នាក់គឺ៖
១ អ្នកស្រី ហួត ស៊ុន
២ អ្នកស្រី ហួត ហួយ
៣ ខ្លួនសម្ដេចផ្ទាល់ និង
៤ លោក ហួត គ្រុយ ។
អាយុ ៧ ឆ្នាំ កុមារ ហួត តាត ត្រូវបានមាតាបិតានាំទៅរៀនអក្សរ
សាស្ត្រជាតិ លេខនព្វន្ត ក្នុងសំណាក់ព្រះធម្មឃោសាចារ្យ មាស គង់នៅ
វត្តប្រាង្គ រហូតចេះអាន សរសេរច្បាស់លាស់អាចប្រើការបាន។ អាយុ
១៣ឆ្នាំ បានបួសជាសាមណេរក្នុងសំណាក់ព្រះធម្មឃោសាចារ្យ មាស។
សាមណេរ ហួត តាត បានបំពេញឧបជ្ឈាយវត្ត ១ វស្សា ព្រះធម្មឃោ
សាចារ្យជាឧបជ្ឈាយ៍ ក៏អនិច្ចធម្មទៅ ។ សាមណេរក៏ទៅរៀននៅវត្ត
ឧណ្ណាលោម ក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងសំណាក់ព្រះធម្មលិខិត សូរ ជាក្មួយព្រះ
ឧបជ្ឈាយ៍កាលលោកនៅមានព្រះជន្មតែងបានផ្ដាំឲ្យមើលខុសត្រូវសាម
ណេរ ហួត តាត នោះផង។
ព្រះធម្មលិខិត សូរ អនិច្ចធម្មដោយជរាពាធ នាំឲ្យសាមណេរ
ហួត តាត អស់ទីពឹងពំនាក់ដូចមុន ប៉ុន្ដែម្ដងនេះនេនអាយុ ១៧ ឆ្នាំ
លោកបានតស៊ូប្រឹងប្រែងរៀនសូត្រ ដល់ អាយុ ១៩ឆ្នាំ បានចេះដឹងអាច
បង្រៀនបាន ហើយលោកក៏ធ្វើជាអាចារ្យបង្រៀនព្រះត្រៃបិដកផង ខំ
រៀនខ្លួនឯងផង នាំឲ្យមានកិត្តិស័ព្ទល្បីរន្ទឺរហូតដល់ព្រះមហាសង្ឃរាជ
ទៀង ប្រោសប្រណីដល់សាមណេរ ហួត តាត ជាច្រើន។
ឆ្នាំ ១៩១២ សាមណេរ ហួត តាត មានអាយុ ២០ ឆ្នាំបរិបូណ៌
ដែលកំពុងជាប់ចិត្តរៀនព្រះត្រៃបិដក ដោយកម្លាំងសទ្ធាដ៏បរិសុទ្ធ បាន
សូមឧបសម្ប័ទជាភិក្ខុក្នុងពុទ្ធសីមាវត្ត ឧណ្ណាលោមមានព្រះ មហាសង្ឃ
រាជ ទៀង ជាឧបជ្ឈាយ៍ មានព្រះវនរ័ត ចាន់ និងលោកគ្រូវិមលធម្ម គង់
ជាឧបសម្បទាចារ្យ ដែលព្រះឧបជ្ឈាយ៍ប្រទានប្បញ្ញតិ្តថា«វជិរប្បញ្ញោ»។
តាំងពីឧបសម្បទាហើយ ភិក្ខុ ហួត តាត កាន់តែខិតខំព្យាយាម
ក្សារៀនសូត្រទ្វេឡើង។ ឆ្នាំ ១៩១៣ បានប្រឡងជាប់មហា ៤ ប្រយោគ
ដែលជាប្រយោគផុតថ្នាក់ ក្នុងសម័យនោះ នៅវិហារព្រះកែវមរកត ក្រុង
ភ្នំពេញ នាំឲ្យអាចារ្យ និងមន្ដ្រីសង្ឃគ្រប់អង្គស្ងើចសរសើរ។
សមណសក្ដិដែលសម្ដេចបានទទួល៖
១ ថ្ងៃទី ២២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩២២ ម្ដេចព្រះមហាសង្ឃរាជទានឋា
នន្ដរសក្ដិជាព្រះគ្រូសង្ឃវិជ្ជា។
២ ឆ្នាំ ១៩១៩ រាជការតែងតាំងជាក្រុមជំនុំរៀបចំបង្កើតវចនានុក្រម
ខ្មែរ។
៣ ឆ្នាំ ១៩២២ រាជការចាត់ឲ្យទៅរៀនភាសាសំស្រ្កឹត អក្សរថ្ម ខ្មែរ
បុរាណ និងប្រវត្តិពុទ្ធសាសនានៅបរទេស ក្នុងសំណាក់លោក ល្វី
ហ្វីណូត៍ ចាងហ្វាងសាលាបារាំងសែស អាស៊ីអាគ្នេយ៍ក្រុង ហា
ណូយ ជាមួយនឹងព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា ជួន ណាត។
៤ ឆ្នាំ ១៩២៤ មកពីហាណូយវិញ រាជការតែងតាំងជាសាស្ដ្រាចារ្យ
បង្រៀនភាសាសំស្ក្រឹតនៅសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់។
៥ ឆ្នាំ ១៩២៥ រាជការតែងតាំងជាសមាជិកពិនិត្យវិញ្ញាសា នៃសៀវ
ភៅទាំងឡាយដែលគ្រឹះស្ថាននោះ ត្រូវបោះផ្សាយ។
៦ ឆ្នាំ ១៩២៨ រាជការចាត់តាំងឲ្យធ្វើបរិវដ្ដគមនាគមន៍ ដែនកូសាំង
ស៊ីន ជាមួយនឹងអធិបតី នៃព្រះរាជបណ្ណាល័យកម្ពុជា ដើម្បី
ពន្យល់ ព្រះសង្ឃ និងគ្រហស្ថជាតិខ្មែរ ឲ្យពេញចិត្តសិក្សាអក្សរ
សាស្ដ្រជាតិខ្មែរជាដើម។ ក្រោយមក ជាតំណាងយ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ នៃ
ព្រះករុណាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ជាមួយនឹងអធិបតីនៃប្រទេស
ឥណ្ឌូចិនបារាំងសែស ដើម្បីពន្យល់រាស្ដ្រអំពីប្រយោជន៍ និងការ
បង្កើតពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ។
៧ ឆ្នាំ ១៩៣១ សម្ដេចស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្សប្រទានសមណស័ក្ដិឡើងទីជា
វិសុទ្ធិវង្ស ទីរាជាគណៈកិត្តិយស ឆ្នាំនោះដែររាជការឲ្យនិមន្ដទៅ
ក្រុងវៀងចន្ទន៍ និងហ្លួងព្រះបាង ប្រទេសលាវជាមួយនឹងព្រះ
សាសនសោភ័ណ ជួន ណាត ជាតំណាងប្រទេសខ្មែរ ក្នុងមហា
សន្និបាត នៃពិធីបុណ្យពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ នៃប្រទេសលាវផង
និងការប្រជុំដើម្បីបង្កើតសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ក្នុងប្រទេស លាវ
ផង។
៨ ឆ្នាំ ១៩៣៥ ត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យទៅបង្រៀនសំស្ក្រឹត និង ភាសា
ខ្មែរនៅវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ ភ្នំពេញ និងទទួលជាអធិបតីរង
ក្រុមជំនុំប្រែត្រៃបិដក នៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ។
៩ ឆ្នាំ ១៩៤០ បានឡើងជាព្រះសាក្យវង្ស ហួត តាត ទីរាជាគណៈ
ថ្នាក់ត្រី ។
១០ ឆ្នាំ ១៩៤៤ ជាព្រះគ្រូសូត្រស្ដាំ វត្តឧណ្ណាលោម។
១១ ឆ្នាំ ១៩៤៥ ឡើងជាព្រះមហាវិមលធម្ម និងចាអធិបតីនៃថេរសភា
ជាន់ខ្ពស់
ដែលធ្លាប់ ធ្វើជាសមាជិកច្រើនឆ្នាំមកហើយ។
១២ ឆ្នាំ ១៩៤៧
វបានតែងតាំងជាសមាជិកគណៈកម្មការវប្បធម៌ផ្នែក
អក្សរ «ក» ដែលក្រោយមក ឡើងជាអនុប្រធាននៃគណៈកម្មការ
វប្បធម៌ជំនួសសម្ដេច ជួន ណាត ដែលលាឈប់ក្នុងពេលព្រះអង្គ
មានករណីយកិច្ចច្រើនពេក។
១៣ ឆ្នាំ ១៩៤៣,១៩៤៨,១៩៥១ និង ឆ្នាំ ១៩៥៤សម្ដេចត្រូវបានតែង
តាំងជាសមាជិកឆ្លើយឆ្លងសាសាចុងបូព៌ា។
១៤ ថ្ងៃទី ២៦ ឧសភា ១៩៤៨បានឡើងជាព្រះពោធិវ័ង្សទីរាជា គណៈ
ថ្នាក់ឯក និងតែងតាំងជាចាងហ្វាងសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ និងជា
អធិបតីនៃក្រុមជំនុំព្រះត្រៃបិដក នៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ។
១៥ ថ្ងៃទី ២៨ វិច្ឆិកា ១៩៥៥ រាជការតែងតាំងជាអគ្គាធិការនៃពុទ្ធិក
សិក្សាក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
១៦ ថ្ងៃទី ២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៦៤ បានទទួលព្រះឋានៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ជា
ទីប្រឹក្សាជាទីសម្ដេចព្រះពោធិវ័ង្ស តាមព្រះរាជក្រឹត្យលេខ ៥ រវ
ចុះថ្ងៃទី ២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩៦៤។
ឆ្នាំ ១៩៦៩ ក្រោយពីសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត ចូលព្រះ
ទីវង្គតទៅ សម្ដេចព្រះពោធិវ័ង្ស ហួត តាត បានទទួលឋានៈជាព្រះមហា
សុមេធាធិបតី សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ។
សម្ដេចព្រះប្រមុខរដ្ឋ ទ្រង់ប្រគេនគ្រឿងឥស្សរិយយស មហាសិរី
វឌ្ឍន៍សុវត្ថារា ចំពោះសម្ដេចព្រះពោធិវ័ង្ស ហួត តាត ។
កិច្ចការងារបម្រើសាសនា៖
ថ្ងៃទី ០៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៥២ សម្ដេចព្រះពោធិវ័ង្ស ហួត តាត
ត្រូវរាជរដ្ឋាភិបាលតែងតាំងជាប្រធានគណៈប្រតិភូតំណាំងពុទ្ធសាសនា
កម្ពុជា ទៅប្រទេសជប៉ុន ចូលរួមមហាសន្និបាតលើកទី ២ នៃពុទ្ធិកសមា
គមពិភពលោកនៅតូក្យូ និងក្រុងផ្សេងទៀតក្នុងប្រទេសនេះរយៈពេល
១ខែ ២០ថ្ងៃ។
ថ្ងៃទី ១៦ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៥៣ ព្រះករុណាជីវិតលើត្បូង នរោត្ដម
សីហនុ រាជានុញ្ញាតសម្ដេចព្រះពោធិវ័ង្ស ព្រះមហា ប៉ាង ខាត់ ដើម្បី
សង្កេតការសិក្សា នៅពុទ្ធិកមហាវិទ្យាល័យនានា នៅប្រទេសថៃ។ត្រឡប់
មកវិញ រាយការណ៍ថ្វាយសម្ដេចអគ្គសាសនូបត្ថម្ភ ទ្រង់អនុញ្ញាតឲ្យ
បង្កើតពុទ្ធិមហាវិទ្យាល័យព្រះសីហនុរាជ សម្រាប់បព្វជិតជាតិខ្មែរដោយ
ព្រះរាជក្រមលេខ៨៧៩ ន.ស. ចុះថ្ងៃទី ០១ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩៥៤។
ថ្ងៃទី ២៣ ខែមីនា ឆ្នាំ ១៩៥៤ សម្ដេចព្រះពោធិវ័ង្ស ជាប្រធាន
ប្រតិភូខ្មែរទៅប្រទេសជប៉ុន ចូលរួមសន្និសិទអន្ដរជាតិ ដើម្បីស្វែងរក
សន្ដិភាពក្នុងពិភពលោក។ដំណើរលើកនេះអស់រយៈពេល ២ខែ២០ថ្ងៃ។
ថ្ងៃទី ១២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៥៤ បាននិមន្ដទៅប្រទេសភូមាចូលរួម
ធ្វើឆដ្ឋសង្គាយនា និងចូលរួមសន្និសិទលើកទី៣ នៃពុទ្ធិកសមាគមពិភព
លោក ដែលធ្វើនៅទីក្រុងរ៉ង់ហ្គូន។
ថ្ងៃទី ០៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៥៥ សម្ដេចព្រះពោធិវ័ង្ស ជាមួយលោក
យឹមវ៉ែន ទីប្រឹក្សាបច្ចេកទេសនៅពុទ្ធិកវិទ្យាល័យព្រះសុរាម្រឹតនិងលោក
កាន់ ម៉េងកៅ ជាវេយ្យាវច្ចករក្នុងដំណើរទស្សនាពិនិត្យការសិក្សាលើក
ទី២ នៅប្រទេសថៃម្ដងទៀត។
ថ្ងៃទី ០៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៥៦ សម្ដេចព្រះពោធិវ័ង្ស អមដំណើរ
ដោយលោក ជា ទន់ សាស្ដ្រាចារ្យពុទ្ធិកវិទ្យាល័យបាននិមន្ដទៅធ្វើទស្ស
នកិច្ចនៅសហរដ្ឋអាមេរិកអស់រយៈពេល ៣ខែ តាមការនិមន្ដរបស់រដ្ឋា
ភិបាលអាមេរិក ដោយបានយល់ព្រមពីរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរ។
ថ្ងៃទី ០២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៧៥ សម្ដេចដឹកនាំគណៈប្រតិភូខ្មែរទៅ
ប្រទេសលាវ ចូលរួមបុណ្យពុទ្ធសតវត្សទី ២៥ នៅទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ និង
ក្រុងហ្លួងព្រះបាង។
ថ្ងៃទី ១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៥៨ ត្រូវបានពុទ្ធិកសមាគមចិន និមន្ដ
ទៅទស្សនាប្រទេសចិន រយៈពេល១ខែកន្លះ។
ឆ្នាំ១៩៥៩ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចាត់តាំងសម្ដេចជាតំណាងចូល
រួមបុណ្យអនុឆដ្ឋសង្គាយនានៅ ក្រុងរ៉ង់ហ្គូន ជាមួយនឹងលោក ជា ទន់
សាស្ដ្រាចារ្យពុទ្ធិកវិទ្យាល័យព្រះ សុរាម្រឹត អស់រយៈពេល ២ សប្ដាហ៍។
បន្ទាប់ពីនោះ និមន្ដបង្ហួសទៅគោរពពុទ្ធបូជនីយដ្ឋាននានា នៅប្រទេស
ឥណ្ឌា ចំនួន១ខែ ហើយឆ្លងទៅកោះសិរីលង្កាដើម្បីធ្វើអភិវន្ទន៍ព្រះចង្កូម
កែវ និងទស្សនាសាលារៀនខាងពុទ្ធសាសនា នៅទីនោះចំនួន ២សប្ដាហ៍
ទៀត។
បុព្វហេតុខ្លះៗ ស្ដីពីជម្លោះរវាងក្រុមធម៌ចាស់ និង ធម៌ថ្មី៖
បន្ទាប់ពីសម្តេចព្រះសង្ឃរាជគណៈមហានិកាយ និល ទៀង ចូល
ទីវង្គតបានប្រមាណជា១ឆ្នាំ ទើបព្រះករុណា ស៊ីសុវត្ថិ
សព្វព្រះទ័យតែង
តាំងព្រះថេរៈ កែ អ៊ុក គង់នៅវត្តឧណ្ណាលោម
ក្រុងភ្នំពេញជាព្រះធម្ម
លិខិត ព្រះសង្ឃនាយកគណៈមហានិកាយនៅ ព.ស
២៤៥៨ គ.ស
១៩១៤ ។ សម័យនោះ
ព្រះសង្ឃគង់ក្នុងវត្តឧណ្ណាលោមជាព្រះមហា
ថេរៈ មានសមណសក្តិ
និងវ័យប្រហាក់ប្រហែលគ្នានឹងព្រះអង្គ ហើយ
ព្រះថេរៈអង្គខ្លះទៀតមានចំណេះវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ជាងនោះ
ទើបពុំសូវមាន
ការគោរពកោតក្រែងចំពោះព្រះសង្ឃនាយកអង្គនេះឡើយ ។ ហេតុនេះ
នៅក្នុងវត្តឧណ្ណាលោម
ជាវត្តប្រមុខនៃព្រះពុទ្ធសាសនាមហានិកាយ
នោះ មានភាពរកាំរកូសច្រើន
មិនសូវរៀបរយសណ្តាប់ធ្នាប់ឡើយ
ហើយក៏ពុំមានការសិក្សារកខុសត្រូវក្នុងការប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនាដែរ
ពោលគឺប្រតិបតិ្តតាមទំនៀមទំលាប់សុទ្ធសាធ ។
ថ្ងៃមួយ
ជាពេលជិតចូលវស្សា មានអ្នកអង្គម្ចាស់ ១ អង្គ ( នាម? )
ទំនងជាដោយហេតុបានឃើញភាពឆ្គាំឆ្គងនៃភិក្ខុ
សាមណេរក្នុងវត្តនេះ
ជាដើមនោះ បានទៅទូលស្នើរសម្តេចព្រះសង្ឃនាយក កែ អ៊ុក សុំបង្កើត
អោយមានព្រះសង្ឃសំដែងព្រះវិន័យក្នុងវិហារវត្តឧណ្ណាលោម រាល់
រាត្រីដើម្បីអោយ ភិក្ខុ សាមណេរស្តាប់រហូតដល់ចេញវស្សា ។
សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ
ក៏សព្វព្រះទ័យ និងបានសម្រឹតសម្រាំងព្រះ
សង្ឃក្នុងវត្តឧណ្ណាលោមបាន
៣អង្គដែលជាអ្នកមានភាពឆ្លៀវឆ្លាត ផ្នែក
ខាងធម៌វិន័យ ។ ព្រះភិក្ខុ៣រូបនោះគឺ ព្រះគ្រូវិមលបញ្ញា
អ៊ុំ ស៊ូ, ព្រះគ្រូ
សង្ឃសត្ថា ជួន ណាត និង ព្រះគ្រូ សង្ឃវិជ្ជា ហួត
តាត ។
ទទួលបាន
កាតព្វកិច្ចដ៏សំខាន់នេះ ព្រះគ្រូទាំង ៣ រូប ដែលមានប្រតិពលផ្នែកធម៌
វិន័យស្រាប់
ហើយនោះក៏បន្ថែមការសំភីរបស់ខ្លួនក្នុងការសិក្សាស្រាជ្រាវ
រាវរកឫសគល់នៃព្រះវិន័យទ្វេឡើងហើយនាំយកមកសំដែងនិងបង្រៀន
ដល់ភិក្ខុសាមណេរក្នុងអារាមនេះ ។
មិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពីបានស្តាប់
និងបានរៀនមក ភិក្ខុសាមណេរ
ជាច្រើនក្នុងវត្តឧណ្ណាលោម
ចាប់ផ្តើមភ្ញាក់រលឹក និងមើលឃើញពីកំ
ហុសដែលបានប្រតិបត្តិកន្លងមក
ជាហេតុនាំអោយមានការនិយាយគ្នា
ច្រើនឡើងៗ ជារៀងរាល់ថ្ងៃអំពីផ្លូវប្រតិបត្តិខុស
និងត្រូវ ។ ប្រការនេះ
បានបណ្តាលអោយសម្តេចព្រះសង្ឃនាយក
និងព្រះមហាថេរៈមួយចំ
នួនក្នុងជួររាជាគណៈកើតទោមនស្សយ៉ាងក្រៃលែង (
ត្បិតអ្នកទាំងនោះ
ក៏ប្រតិបត្តិបែបមានកំហុសនោះដែរ )។ មិនតែប៉ុណ្ណោះសោត
ពួកមនុស្ស
ថ្នាក់កំពូលនៃព្រះពុទ្ធសាសនាមហានិកាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា
ទាំងនេះ
បានពោលលើកទោសដាក់ព្រះសង្ឃក្មេងៗ
ដែលមានព្រះគ្រូទាំង ៣រូប
ជាប្រមុខនេះថា ពោលពាក្យផ្តេសផ្តាសបង្កាច់ បង្ខុស
ពីទំនៀម ទំលាប់
ចាស់ដែលពួកខ្លួនធ្លាប់បានប្រតិបត្តិ
ជាយូរលង់ណាស់មកហើយ និង
បានហាមឃាត់ភិក្ខុសាមណេរ លែងអោយទៅស្តាប់ទៅរៀនទៀត ។ កម្ម
វិធីសំដែងវិន័យក៏ចប់ត្រឹមនេះ
ប៉ុន្តែចរន្តនៃការចង់ដឹងខុស និងត្រូវពិត
ប្រាកដនេះ មិនបានបញ្ចប់ត្រឹមនេះទេ ហើយមនសិការនេះ
រឹតតែខ្លាំង
ក្លាឡើង ។ ចំណែកព្រះគ្រូទាំង ៣រូប ក៏បានបន្ថែម
ការព្យាយាមសិក្សា
ពិនិត្យគម្ពីរនានា (កាលនោះសុទ្ធតែជាគម្ពីរភាសាបាលី
) របស់ខ្លួនកាន់
តែខ្លាំង និងប្រកបដោយឆន្ទៈមោះមុតជាងមុន
ដោយសារពួកលោក
យល់ និងប្រាកដថា អ្វីដែលពួកលោកបាន
និងកំពុងធ្វើនោះគឺពិតជា
ត្រឹមនិងត្រូវ ឥតមានល្អៀងប្រាសចាកពីពុទ្ធដីកាឡើយ
ហើយក៏ប្រាកដ
ក្នុងចិត្តថា រាល់កិច្ចានុកិច្ចនោះ
ត្បិតតែចិត្តបង្កាច់ បំបាក់អ្នកដទៃ ឬថា
ឥច្ឆាឈ្នានិសបុគ្គលណាម្នាក់
ឬថាដោយសារមហិច្ឆត្តាប្រាថ្នា លើកតំ
កើងខ្លួនឯងក៏ទេ ប៉ុន្តែគឺដើម្បីសេចក្តីចំរើន
និងភាពត្រឹម និងត្រូវនៃព្រះ
ពុទ្ធសាសនា ឲ្យពុទ្ធសាសនិកមានប្រាជ្ញា ប្រាសចាកការជឿ
និងប្រតិបត្តិ
ទាំងភាពងងឹត ងងល់ និង សេចក្តីចំរើនដល់ប្រទេសជាតិពិតៗ ។
នឹងថា
ការពោលអះអាងទាំងនោះ ជាគំនិតរបស់ពួកលោកផ្ទាល់
ក៏មិនមែន
ប៉ុន្តែវិន័យទាំងនោះមានចែងក្នុងគម្ពីរនានា មានព្រះត្រ័យបិដក
ជាអាទិ៍
ដោយពិត គ្រាន់តែថា គម្ពីរទាំងនោះជាភាសាបាលី
ដែលពួកអ្នកប្រកាន់
បុរាណនិយមមិនចេះ ឬ មិនខ្វល់ក្នុងការពិនិត្យតែប៉ុណ្ណោះ ។
ពាក្យថា « ធម៌ចាស់»
និង « ធម៌ថ្មី » ក៏បានចាប់បដិសន្ធិឡើងក្នុង
ទឹកដីខ្មែរចាប់ពីពេលនោះពោលគឺចេញពីវត្តឧណ្ណាលោម ។
ក្រុមដែល
ប្រកាន់ខ្ជាប់របៀបប្រតិបត្តិព្រះពុទ្ធសាសនាតាមទំលាប់តៗ
គ្នាពីបុរាណ
(ទោះជាទំលាប់នោះមិនត្រឹត្រូវតាមពុទ្ធោវាទក្តី ) ហៅថា «ពួកធម៌ចាស់»
ហើយពួកនេះមិនរវីរវល់ និងសិក្សា ពិនិត្យ
ផ្ទៀងផ្ទាត់ជាមួយនឹងគម្ពីរដី
ការដែលជាគោលគ្រឹះនៃ ព្រះពុទ្ធសាសនាឡើយ ។
ក្រុមដែលសិក្សាពិនិត្យ
និង ប្រតិបត្តិតាមដែលមានចែងក្នុងគម្ពីរ
ដីការ ហើយហ៊ានកែប្រែប្រសិនបើឃើញថាទំលាប់ណាខុស ។ ក្រុមនេះ
ត្រូវបានហៅថា «ក្រុមធម៌ថ្មី »។
សម្តេចព្រះមហាសុមេធាធិបតី
ហួត តាត បានបញ្ចេញទស្សនៈ
ថាពាក្យ ធម៌ចាស់ និងធម៌ថ្មីនេះ
ជាពាក្យអព្វមង្គល អ្នកបង្កើតអោយ
មានពាក្យនេះ ជាកំហុសដ៏ធំសម្បើម
និងគួរអោយសោកស្តាយយ៉ាង
ក្រៃលែង ព្រោះធ្វើអោយសង្គមពុទ្ធសាសនិកខ្មែរបែកបាក់សាមគ្គី ។
នៅក្នុងពិធីថ្វាយសញ្ញបត្រ
មហាបណ្ឌិតអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ដល់
សម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត នាថ្ងៃទី ២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ ១៩៦៧ ព្រះ
ប្រមុខរដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ បានមានព្រះបន្ទូលថា « អ្នកខ្លះនិយាយខុស
ទាំងស្រុងថា នៅក្នុងសាសនាយើងមានធម៌ថ្មី ធម៌ចាស់ ។
តាមការពិត
យើងពុំមានធម៌២ទេ មានតែ ១គត់ ។ ដែលនិយាយថា ធម៌ថ្មីនោះ
គឺការ
ដែលខំសម្រិតសម្រាំងព្រះពុទ្ធសាសនាអោយផុតអំពីជំនឿខុស អំពីការ
យល់ហួសហេតុផល និងទម្លាប់ខុស គឺពុំមែនធ្វើឲ្យព្រះពុទ្ធសាសនាទៅ
ជាបែបថ្មីទេ ។
ការពិតគឺធ្វើអោយព្រះសាសនាត្រឡប់ទៅរកប្រភពដើម
ដ៏ត្រឹមត្រូវល្អវិញតែប៉ុណ្ណោះ »
។
សម្តេចព្រះធម្មលិខិត
កែ អ៊ុក ព្រះសង្ឃនាយកគណៈមហានិ
កាយ និងព្រះមហាថេរៈមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងជួររាជាគណៈ ជាមេ
ក្លោង ក្រុមអភិរ័ក្សបែបបុរាណនិយម ។
ក្រុមនេះក៏បានប្រឆាំងដាច់ខាត
ផងដែរនូវការសិក្សាផ្នែកបរិយតិ្តធម៌
ដែលតម្រូវអោយបកប្រែគម្ពីរព្រះ
ពុទ្ធសាសនាពីភាសាបាលី មកជាភាសាជាតិ ។
ក្រុមបុរាណនិយមនេះ
ក៏បានប្រឆាំងផងដែរ និងការយកគម្ពីរ
ដីកាព្រះពុទ្ធសាសនាមកបោះ
ពុម្ពជាសៀវភៅដែលប្រើក្រដាស
ដោយក្រុមនេះបានតម្រូវអោយរក្សា
គម្ពីរដីកានានា អោយនៅជាសាស្ត្រាស្លឹករឹតដដែល ។
ប៉ុន្តែព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា
ជួន ណាត , ព្រះគ្រូសង្ឃវិជ្ជា ហួត តាត ,
ព្រះគ្រូវិមលបញ្ញា អ៊ុំ ស៊ូ និង ព្រះបវរញាណវិជ្ជា ល្វី ឯម បានបន្ថែមការ
ព្យាយាមរិតតែខ្លាំងក្លាក្នុងការស្រាវជ្រាវចងក្រងជាសៀវភៅដូចជា
សៀវ
ភៅ សាមណេរវិន័យ , ភិក្ខុបាតិមោក្ខសង្ខេប ,
បព្វជ្ជាខន្ធកសង្ខេប,សីមា
វិនិច្ឆ័យសង្ខេប , គហិប្បដិបត្ត និង
កឋិនក្ខន្ធក ជាដើមបើទោះជាត្រូវ
បានក្រុមសម្តេចព្រះសង្ឃនាយក កែ អ៊ុក
បង្កជាឧបសគ្គរារាំងយ៉ាងណា
ក្តី ។
ទំនាស់ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាបានរីករាលដាល
តាំងពីថ្នាក់រាជធា
នីរហូតដល់ ខេត្ត ខណ្ឌ ជនបទ ទូទាំងប្រទេស
ដែលនាំអោយសាមគ្គី
ភាពរបស់ពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរជួបភាពប្រេះឆាយ៉ាងជូរចត់រហូតដល់ព្រះធម្ម
លិខិតព្រះសង្ឃនាយក កែ អ៊ុក
បានធ្វើពាក្យបណ្តឹងទៅក្រសួងធម្មការ
ដើម្បីសុំព្រះរាជអន្តរាគមន៍ពីព្រះករុណា ស៊ីសុវត្ថិ ។
បន្ទាប់ពីព្រះរាជសវនាការ
និងជ្រាបសព្វសេចក្តីមក ព្រះករុណា
បានមានព្រះបន្ទូលសរសើរយ៉ាងក្រៃលែង
ចំពោះកិច្ចការរបស់ព្រះថេរៈ
ទាំង ៤អង្គនេះ និងបានព្រះរាជទានប្រាក់រង្វាន់ចំនួន ២០
រៀល ( កាល
នោះចំនួននេះមិនមែនតិចឡើយ ) ដល់ព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា ។
សោតឯព្រះករុណា
មុនីវង្ស
ដែលកាលនោះទ្រង់នៅជាព្រះអង្គ
ម្ចាស់នៅឡើយនោះ
ទ្រង់តែងមានការសព្វព្រះទ័យចំពោះកិច្ចានុកិច្ច
របស់ព្រះភិក្ខុទាំង ៤ រូបនេះជាខ្លាំង
ហើយមានពេលខ្លះបានមានបន្ទូល
ជាមួយព្រះករុណា ស៊ីសុវត្ថិ ថា «ព្រះសង្ឃចាស់ៗទាំងនោះ ( ក្រុមរបស់
សម្តេច កែ អ៊ុក ) គ្មានចេះអ្វីសោះ អាងតែខ្លួនឯងជាមនុស្សចាស់
ជាអ្នក
ធំជាងគេ មានគំនិតឈ្នានិសគេ មិនចង់អោយគេចេះដឹងគួរតែដកចេញ
ពីតំណែងទើបសម »។
ក្រុមនេះមិនបានបញ្ចប់ត្រឹមនេះឡើយ
ហើយបានបន្តប្រឆាំងនឹង
កិច្ចានុកិច្ចរបស់ព្រះគ្រូអនាគត
មហាបុរសប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរទាំងនេះ
ដោយប្រការផ្សេងៗទៀត ដែលក្នុងនោះក៏មានទាំងកុង្សីយ៍សេនាបតី
នៃក្រសួងធម្មការ
ក៏ហាក់មានទំនោរទៅខាងក្រុមបុរាណនិយមដែរ និង
មានចំណែកក្នុងការបន្ទច់បង្អាក់ នូវការបោះពុម្ពជាសៀវភៅរបស់ព្រះ
ភិក្ខុអនាគតបណ្ឌិតទាំងនេះ ។
គណៈកម្មការមួយត្រូវបានប្រកាសតែងតាំឡើងនៅថ្ងៃទី
៣០ ខែ
កក្កដា គ.ស ១៩៣៧ ដែលមានសមាជិក ៤រូប
ដើម្បីសិក្សាពីភាពផ្សេង
គ្នារវាងធម៌ចាស់ និងធម៌ថ្មី និងដើម្បីរកមធ្យោបាយបន្សាត់បង់នូវជម្លោះ
សាសនានាពេលនោះ។ សមាជិកទាំងបួនរូបនោះគឺព្រះគ្រូសំសត្ថា ជួន
ណាត ព្រះគ្រូសង្ឃវិជ្ជា ហួត តាត, ភិក្ខុ អ៊ុំ ស៊ូ និងភិក្ខុ
មឿង ។
អ្នកប្រាជ្ញជាតិបារាំងម្នាក់ឈ្មោះ
ល្វី ហ្វីណូត៍ ជាចាងហ្វាងសាលា
បារាំងសែស ( សាលាចុងបូព៌ពា ) នាទីក្រុង ហាណូយ
បានមកដល់ប្រ
ទេសខ្មែរនៅឆ្នាំ ១៩២២
ក្នុងបេសកកម្មពិនិត្យមើលកិច្ចការនៅនគរវត្ត
និងការសិក្សានានានៅប្រទេសខ្មែរ។ លោក ហ្វីណូត៍
ជាអ្នកស្ទាត់ជំនាញ
នូវភាសាបាលី សំស្ក្រឹត និងអក្សរខ្មែរបុរាណ ដែលមានចារិកលើផ្ទាំងថ្ម
នានា ។ លោកយល់ថា
ខ្មែរមិនគួរសិក្សាភាសាឡាតាំងទៀតទេ ព្រោះ
មិនមានអ្វីពាក់ព័ន្ធនឹងអក្សរសាស្ត្រជាតិរបស់ខ្លួន
ហើយថានៅសាលា
ធំៗខ្មែរគួរសិក្សាភាសាបាលី និងសំស្ក្រឹត
ត្បិតភាសាខ្មែរមានទំនាក់ទំនង
យ៉ាងច្រើនជាមួយភាសាទាំងពីរនេះ ។
លោកបានមើលឃើញទៀតថា
ឥឡូវនេះ ភាសាបាលីមានអ្នក
សិក្សាច្រើនគួរសមហើយ ប៉ុន្តែ
នៅមិនទាន់មានអ្នកសិក្សាភាសាសំស្ក្រឹត
សោះឡើយ ហេតុនេះលោកបានពិគ្រោះជាមួយ ឡឺរ៉េស៊ីដង់ត៍
ស៊ូប៉េរី
យើរ (ប្រចាំនៅកម្ពុជា ) ថាត្រូវបញ្ជូនព្រះសង្ឃខ្មែរពីរូបដែលមានចំណះ
វិជ្ជាច្បាស់លាស់ ផ្នែកភាសាបាលី (
ងាយស្រួលបង្រៀនភាសាសំស្ក្រឹត
ព្រោះភាសាទាំងពីរនេះប្រហាក់ប្រហែលគ្នា) ទៅទីក្រុងហាណូយហើយ
លោកនឹងបង្រៀនដោយផ្ទាល់ បន្ទាប់មកនឹងបញ្ជូនព្រះសង្ឃ
ទាំងពីររូប
នោះ អោយត្រឡប់មកបណ្តុះបណ្តាលភាសានេះនៅកម្ពុជាវិញ ។
រាជការខ្មែរជ្រើសរើសព្រះសង្ឃបានមួយរូបគឺ
ព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា
ជួន ណាត ដែលកាលនោះ
ព្រះអង្គមាននាទីជាសាស្ត្រាចារ្យបង្រៀន
ភាសាបាលីនៅសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ( ពុទ្ធិកសកលវិទ្យាល័យព្រះសុរា
ម្រឹត ) ។
ព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា
បានមានព្រះថេរដីកាថា«បើរាជការបញ្ជូនព្រះ
សង្ឃអង្គណាទីទៃពីព្រះគ្រូសង្ឃវិជ្ជា ហួត
តាត នោះ ព្រះអង្គនឹងមិន
និមន្តទៅសិក្សាឡើយ ត្បិតមានតែព្រះគ្រូរូបនេះទេ
ដែលមានចំណេះ
វិជ្ជាផ្នែកភាសាបាលី និងសំស្ក្រឹតនេះស្រាប់
សោតឯអាធ្យាស្រ័យក៏ត្រូវ
គ្នាជាមួយនិងព្រះអង្គផងទៀត »។
ដោយហេតុនេះ ព្រះគ្រូសង្ឃវវិជ្ជានៃ
យើងក៏បានត្រូវបញ្ជូនទៅសិក្សានៅទីក្រុងហាណូយជាមួយព្រះគ្រូសង្ឃ
សត្ថា ជួន ណាត ទៀត។
ពួកអ្នកប្រកាសខ្លួនថា
ជាអ្នកធម៌ចាស់ ពេលបានដឹងថា ព្រះគ្រូ
ទាំងពីររូប
ដែលជាអ្នកដឹកនាំការសិក្សាកែប្រែនូវការប្រតិបត្តិខុសឆ្គងឲ្យ
ត្រឡប់ជាត្រឹមត្រូវវិញតាមពុទ្ធបញ្ញត្តិនេះ
ត្រូវបានរាជការជ្រើសរើស
បញ្ជូនអោយទៅសិក្សានៅហាណូយយ៉ាងនេះ ពួកនេះមានការសប្បាយ
ចិត្តហើយបានផ្សព្វផ្សាយថា
ការបញ្ជូននេះជាលេសដែលរាជការបោះ
បង់ភិក្ខុទាំងទ្វេនេះចោលតែប៉ុណ្ណោះ ហេតុនេះ
មុខជានឹងមិនមានថ្ងៃ
ណាបានត្រឡប់មកស្រុកខ្មែរវិញឡើយ ។
ព្រះគ្រូមានសារជាតិជាបណ្ឌិត
មិនមានទោមនស្សនឹងរឿងនេះ
ឡើយ លោកបានខិតខំសិក្សា មិនតែភាសាសំស្ក្រឹតឡើយ
លោកថែម
ទាំងបានសិក្សានូវអក្សរសិលាចារិក
និងស្វែងយល់ពីជីវភាពស្រុកទេស
នៅទីនោះផងដែរ ។
ប្រមាណជាពីរឆ្នាំក្រោយមក
អនាគតមហាបុរសរបស់យើងទាំង
ទ្វេ ត្រូវបានបញ្ជូនត្រឡប់មកមាតុប្រទេសវិញ
ហើយព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា
ជួន ណាត ត្រូវបានឲ្យបន្តកិច្ចការជាសាស្ត្រាចារ្យភាសាបាលីតទៅទៀត
ខណៈព្រះគ្រូសង្ឃវិជ្ជា ហួត តាត
ត្រូវបានតែងតាំងជាសាស្ត្រាចារ្យ
បង្រៀនភាសាសំស្ក្រឹតនៅសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់ ហើយក៏ជាសាស្ត្រាចារ្យ
ភាសាសំស្ក្រឹតដំបូងគេនៅកម្ពុជា
ចាប់តាំងពីការដួលរលំ អាណាចក្រ
អង្គរ។
No comments:
Post a Comment